ปัจจุบันการปรับปรุงสภาวะแวดล้อมบริเวณที่พักอาศัย โดยใช้ประโยชน์จากธรรมชาติ กำลังเป็นที่ได้รับความนิยมมากขึ้น ซึ่งการจัดสวนเป็นวิธีหนึ่ง ที่นอกจากทำให้บ้านสวยงานร่มรื่นและดูสดชื่นแล้ว ยังทำให้บ้านประหยัดพลังงานด้วยเช่นกัน
สำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) จึงได้มีการจัดโครงการ "สวนสวยช่วยประหยัดพลังงาน" เพื่อแนะนำวิธีการปลูกต้นไม้ และจัดสวน ให้เหมาะสมกับที่อยู่อาศัย โดยออกแบบสวนพร้อมแบบแปลน 5 แบบ ประกอบด้วย บ้านเดี่ยว ทาวน์เฮาส์ ตึกแถว คอนโดมิเนียม และหอพัก ซึ่งเป็นแนวทางการจัดสวนบริเวณที่พักอาศัยให้เกิดความร่มเย็น และช่วยลดการใช้ไฟฟ้าได้
โดยผลจากงานวิจัยพบว่า การปลูกต้นไม้ใหญ่ที่ให้ร่มเงา 1 ต้น จะช่วยให้อุณหภูมิ ลดลงประมาณ 1-2 องศา หรือสามารถดูดซับความร้อนได้ประมาณ 12,000 บีทียูต่อชั่วโมง หรือเทียบเท่ากับเครื่องปรับอากาศขนาด 1 ตัน และเป็นเหตุผลที่ทำให้เกิดความร่มรื่นเย็นสบายเวลาเดินในสวนสาธารณะ
ส่วนการจัดสวนนั้นไม่ใช่เรื่องยาก การเลือกบริเวณปลูกต้นไม้แต่ละชนิด ควรเรียนรู้ว่าต้นไม้แต่ละชนิด ต้องการน้ำและแสงมากน้อยแค่ไหน ตลอดจนเลือกพันธุ์ไม้ที่มีความต้องการ ดิน น้ำ แสง เหมือนกัน ปลูกไว้ด้วยกัน การบำรุงรักษาอย่างสม่ำเสมอ สิ่งสำคัญควรเข้าใจถึงตำแหน่งของดวงอาทิตย์ จะทำให้ตกแต่งสวนได้อย่างถูกต้อง และต้นไม้ได้รับแสงอย่างเพียงพอ ดังนี้
ทิศเหนือ หากอาคารมีความสูงมากกว่า 1 ชั้น หรือประมาณ 6 เมตร เงาของบ้านจะทำให้ต้นไม้ที่ปลูกในทิศนี้ ได้รับแสงแดดน้อย หรือไม่ได้เลย ควรเลือกพันธุ์ไม้ที่ชอบร่มรำไร เช่น สาวน้อยประแป้ง เขียวหมื่นปี พลูชนิดต่างๆ และพันธุ์ไม้ใบอยู่ในที่ร่มได้ ส่วนพันธุ์ไม้คลุมดิน ได้แก่ พลูเลื้อยต่างๆ พลูทอง ดีปลี เป็นต้น
ทิศใต้ เป็นทิศที่มีแดดตลอดทั้งวันและเกือบตลอดปี การใช้ต้นไม้ใหญ่ให้ร่มเงา จึงเป็นการป้องกันแดดได้ดีอย่างหนึ่ง ควรปลูกต้นไม้ที่มีใบทึบด้านบน และโปร่งด้านล่าง เพื่อให้ลมพัดผ่านเข้าบ้านได้ เช่น กระทิง สารภี มะขาม หรือพันธุ์ไม้ดอกสวยงาม เช่น กัลปพฤกษ์ คูน หางนกยูง หรือเลือกพันธุ์ไม้ ดอกหอม เช่น จำปี จำปา พิกุล เป็นต้น
ทิศตะวันตก ทิศนี้ได้รับแดดจัดตลอดบ่าย พันธุ์ไม้ที่ปลูกควรให้ร่มเงาเช่นกัน เช่น เสลา กัลปพฤกษ์ ประดู่แดง เป็นต้น ช่วยกันแดด ทำให้ผนังบ้านเย็น และช่วยประหยัดพลังงานในเวลากลางคืน แต่หากเป็นบ้านที่มีพื้นที่ไม่มาก อาจใช้พันธุ์ไม้ไต่หรือเกาะผนัง เช่น ตีนตุ๊กแก ดีปลี ก็ช่วยกันแดดได้ดีขึ้น
ทิศตะวันออก แดดจะเข้าในช่วงเช้า ส่วนหลังเที่ยงจะได้ร่มเงาจากตัวบ้าน จึงควรปลูกต้นไม้ที่ไม่ต้องการแดดตลอดวัน เช่น ไผ่ หรือพันธุ์ไม้ที่มีใบละเอียด หรือใบเล็ก จะดูสวยงามเมื่อมองผ่านแดดตอนเช้า ได้แก่ ปีป โมก หลิวจีน เป็นต้น หรือประเภทไม้พุ่ม ได้แก่ ฤษีผสม พรมญี่ปุ่น ไผ่แคระ ไม้ตระกูลใบเงิน เป็นต้น
อย่างไรก็ตาม สำหรับบ้านที่ไม่มีบริเวณ เช่น ทาวน์เฮ้าส์ ห้องชุด คอนโดมิเนียม หรืออพาร์ทเมนท์ หากมีพื้นที่เพียงเล็กน้อย เช่น บริเวณระเบียง หรือดาดฟ้า ก็สามารถจัดสวนให้สวย เพื่อช่วยประหยัดพลังงานได้เหมือนกัน
เคล็ดไม่ลับเหล่านี้ ไม่เพียงทำให้ธรรมชาติได้เข้ามาอยู่ใกล้เรามากยิ่งขึ้น แต่ยังช่วยประหยัดพลังงาน และสร้างความสดชื่นให้กับบ้านของเราด้วย โดยผู้สนใจสามารถติดต่อขอรับคู่มือ "สวนสวย ช่วยประหยัดพลังงาน" ได้ที่ศูนย์ประชาสัมพันธ์รวมพลังหารสอง สนพ. ได้ทุกวัน ในเวลาราชการ
ที่มา สำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.)
